Historia
Pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca Rychwała pochodzi z 1394 roku. W okresie 1394-1416 miasto uzyskało prawa miejskie. Miasto lokowane było na prawie niemieckim i stanowiło szlachecką własność prywatną. O jego rozwoju decydowały przede wszystkim czynniki własnościowe, gospodarcze i społeczne.
Lokacja Rychwała była procesem kilkuetapowym, który obejmował zgodę monarchy na usytuowanie , przygotowanie osady do lokacji, dokonanie formalnej lokacji przez właściciela. Po zatwierdzeniu przez kancelarię monarszą nadano mieszkańcom osady prawo do zajmowania się rzemiosłem i handlem wraz z prawem do odbywania 6 jarmarków w roku.
Właściciel przyznał mieszkańcom place do zasiedlenia; powstał ratusz – siedziba władz, gdzie urzędował burmistrz i wójt wraz z ławą.
Na przełomie XIV i XV wieku na terenie Rychwała znajdował się zamek obronny z basztami i fosami, zbudowany na sztucznej wyspie.
Był on własnością Jana z Rychwała, który swoją córkę Annę wydał za Marcina Zarembę ze Sławska. Ród Zarembów należał wtedy do najpotężniejszych rodów wielkopolskich. Za założyciela rodu Zarembów Rychwalskich uważa się więc Marcina – drugiego syna kasztelana sieradzkiego, który przez małżeństwo z Anną z Rychwała wszedł w posiadanie miasta z przyległościami i od tej pory tytułował się jako Marcin z Rychwała, a jego potomkowie jako Rychwalscy.
W 1437 roku został on mianowany przez króla Władysława Jagiełłę wojewodą kaliskim za zasługi rycerskie.
Tytularnymi dziedzicami Rychwała byli kolejno: Szymon, Mikołaj oraz synowie Mikołaja Wojciech i Jan. Ci ostatni znani byli w okolicy z porywczości i szalonego temperamentu. Świadczą o tym liczne procesy oraz sposób w jaki zginęli: Jan w wyniku pojedynku, Wojciech natomiast został stracony za rozbój.
Po ich śmierci w 1574 roku właścicielem Rychwała został Gabriel Złotkowski i jego syn Stanisław.
Rychwał należał wówczas do miast średniej wielkości, co potwierdza zapis w rejestrze poboru cyzy, czyli specjalnego podatku płaconego na rzecz wojny trzynastoletniej z Zakonem Krzyżackim oraz fakt, że w 1458 roku zobowiązany był wystawić 6 pieszych w wojnie z Krzyżakami.
W 1579 roku czynne były 3 gorzelnie, funkcjonowali 3 szynkarze, 2 komorników oraz 16 innych rzemieślników.
Połowa XVI i początek XVII wieku to trudny okres dla Rychwała. Mimo nie najlepszej sytuacji gospodarczej i społecznej miasto musiało płacić podatki i inne świadczenia na rzecz właściciela i skarbu państwa.
Złą kondycję gospodarczą miasta pogłębiały pożary, podczas których zginęły 22 osoby, spłonęło 15 domów, a 8 placów pozostało pustych.
W tym czasie funkcjonowała jedynie olejarnia, przędzalnia wełny, mielcuch, 7 rzemieślników i sprzedawca soli.
W 1616 roku Rychwał przeszedł na własność Andrzeja Złotnickiego. Znalazł on skuteczny sposób na poprawę sytuacji, a mianowicie zmiany w strukturze gospodarczej i własnościowej miasta. W latach 1616-1624 dokonał on licznych zapisów oraz nadań domów, ziemi i łąk.
Przez cały wiek XVII toczyło się w Rychwale wiele sporów majątkowych mieszczan. Swoje posiadłości przekazywali, sprzedawali, dzierżawili, zapisywali sobie i zamieniali między sobą jego właściciele, a także poszczególni obywatele miasta.
Toczyło się wiele spraw majątkowych mieszczan oraz liczne sprawy graniczne.
Lata 1648-1721 to w Polsce okres ciągłych wojen. Rychwał i okoliczne wsie zaczęły pustoszeć. Złą sytuację pogłębiały epidemie, liczne pożary i głód . W 1709 roku z powodu tzw. morowego powietrza umarło 9 osób, a rok później 17.
Miasto i okolice gnębiła „plaga wojenna” – grabież. Dokonywały jej wojska ściągając kontrybucję, dokonując gwałtów na ludności i powodując ogromne straty.
W złej kondycji znajdował się zamek, wiatraki dworskie, budynki w mieście (łącznie z domem burmistrza), stawy.
W mieście był tylko 1 nauczyciel, 2 kowale, 2 bednarzy, szynkarz, stolarz i handlarz miejski. W dobrym stanie były drogi, mosty i groble, co stwierdzono podczas kontroli w 1782 roku.
W XVIII wieku funkcjonowała w Rychwale gmina żydowska, licząca 120 mieszkańców. Żydzi po początkowych trudnościach, w II połowie XVIII wieku zaczęli osiągać sukcesy ekonomiczne.
Okres ten sprzyjał rozwojowi całego miasta. Zbiory były dobre, dochody wysokie, rozwijała się działalność gospodarcza, powstawały nowe osady wiejskie.
16 stycznia 1793 roku w wyniku II rozbioru Polski, Rychwał trafił pod panowanie pruskie. Liczył wtedy 175 mieszkańców. Dwanaście lat później został przejęty przez Rosjan, stając się częścią Królestwa Polskiego, zwanego Kongresowym.
W Polsce kolejno wybuchały powstania. Działania powstańcze nie dotarły bezpośrednio do Rychwała. Skierowały się natomiast na północ, do Dąbroszyna, gdzie miała miejsce potyczka z Rosjanami. Powstańcy na krótko schronili się w lasach grabowskich, gdzie na szczycie góry pochowali poległych. Kolejna potyczka z Rosjanami miała miejsce we wsi Grochowy. Była to walka zwycięska, choć nie bez ofiar. Na cmentarzu w Grochowach znajduje się mogiła poległych wojowników.
Po upadku powstania w 1864 roku na mocy ukazu carskiego rozpoczęto likwidację miasta. W 1870 roku Rychwał stracił prawa miejskie. Jedyną działalnością na jaką zezwolił zaborca było powstanie straży pożarnej 17 lipca 1902 roku. Stała się ona bardzo ważnym elementem życia społecznego i kulturalnego, integrującego miasto i okolicę. Kolejną inicjatywą było otwarcie biblioteki i czytelni w 1907 roku.
W XIX wieku dwór rychwalski wielokrotnie zmieniał swoich właścicieli. Z całkowitej ruiny odbudował go Zygmunt Kretkowski – starosta z Przedecza.
W 1910 roku właścicielem został Józef Wichliński. Po nim majątek odziedziczyła jego córka Stefania Gieryniowa, a następnie jej syn Stefan.
Podczas I wojny światowej Rychwał przejęli Niemcy. Pojawiła się wtedy szansa na odzyskanie praw miejskich. W styczniu 1917 roku w Warszawie władze niemieckie podjęły decyzję o przywróceniu Rychwałowi praw miejskich. Miesiąc później odbyły się pierwsze wybory do Rady Miejskiej.
W skład Rady weszło 10 Polaków i 2 przedstawicieli gminy żydowskiej. Rada z niewielkimi zmianami przetrwała do 1927 roku.
W 1926 roku wojewoda łódzki zarządził rozwiązanie Rady Miejskiej w Rychwale. Ważnym argumentem przemawiającym za tym był fakt przyłączenia w 1922 roku do miasta okolicznych wsi, które łącznie liczyły ponad 800 mieszkańców i nie miały swoich przedstawicieli w Radzie.
Pierwsze wybory do Rady Miejskiej w Rychwale w niepodległej Polsce odbyły się 29 czerwca 1927 roku W skład Rady weszło 6 rolników, 5 rzemieślników, 2 kupców i 1 nauczyciel. W okresie II Rzeczpospolitej w Rychwale urzędowało 4 burmistrzów.
11 listopada 1930 roku odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci marszałka Piłsudskiego i żołnierzy poległych w wojnie bolszewickiej.
Liczba mieszkańców Rychwała systematycznie rosła. W 1936 roku miasto liczyło 2528 mieszkańców, z czego 2155 Polaków, 275 Żydów, 54 Niemców. Pracowali oni głównie w zakładach przemysłowych (tartak, wiatrak, młyn, mleczarnia), warsztatach rzemieślniczych, gospodarstwach, jednostkach handlowych, szkolnictwie, służbie publicznej i wolnych zawodach.
W 1929 roku powstała Spółka Wodna w Rychwale, do której należało 21 osób. W tym samym roku otwarto nową szkołę. Posiadała ona 10 sal lekcyjnych. Na zajęcia uczęszczało 443 uczniów z Rychwała i 115 z gminy Dąbroszyn. W szkole uczyło 7 nauczycieli, kierownikiem był Wacław Jedynski.
Miasto posiadało połączenie autobusowe z Kaliszem (raz w tygodniu) i Koninem.
W 1938 roku zaczął działać ośrodek zdrowia wraz z apteką. W ośrodku zatrudniano położną. Skutecznie walczono z ospą, jaglicą, gruźlicą.
Na rynku w Rychwale zbudowano stację benzynową, czynna była również poczta.
W mieście urzędował również Sąd Pokoju, który rozpatrywał sprawy mieszkańców Rychwała, a także Tuliszkowa, Grodźca i Dąbroszyna. Był również posterunek policji i areszt.
W czasie II wojny światowej Rychwał ominęły główne działania wojenne. 15 września 1939 roku wojska niemieckie wkroczyły do miasta, a 8 listopada miało miejsce oficjalne przejęcie władzy w Rychwale przez komisarycznego burmistrza Reinholda Weilanda. W międzyczasie pousuwano wszystkie polskie ogłoszenia, godła państwowe i portrety polskich mężów stanu. Nad magistratem w Rychwale wywieszono sztandar Rzeszy Niemieckiej. Rychwał przemianowano na niemiecki Reichwald, a ulice otrzymały niemieckie nazwy.
W mieście panował głód, niedobór mięsa i tłuszczów, choroby – zwłaszcza u dzieci i młodzieży. W budynku szkoły znajdowała się siedziba Hitlerjungend.
Wysiedlono Żydów, bogatych właścicieli warsztatów, przedsiębiorstw handlowych i gospodarstw rolnych. Na opuszczone przez nich miejsca przesiedlano Niemców, głównie ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, republik nadbałtyckich i Rumunii.
Podczas wojny zniszczono 21 warsztatów rzemieślniczych, 10 budynków mieszkalnych, 29 gospodarstw.
Rychwał został wyzwolony 20 stycznia 1945 roku wszelkie zniszczenia odbudowano. Uporządkowano i utwardzono większość dróg, Straż Pożarna otrzymała nowy sprzęt gaśniczy, zakupiono instrumenty muzyczne dla orkiestry, unowocześniono targ zwierzęcy, zakupiono dwie apteczki weterynaryjne. Udało się również uporządkować oraz wyposażyć w sprzęt i pomoce szkołę, przedszkole, bibliotekę, świetlicę i czytelnię.
Pierwszym burmistrzem po wojnie był Jan Grzegorzewski, wybrany w 1946 roku, wcześniej tymczasowo funkcję tę sprawował Stanisław Osajda.
1 stycznia 1973 roku, kiedy to utworzono gminy, powołano w Rychwale Radę Narodową Miasta i Gminy. W jej skład weszło 43 radnych. Organem wykonawczym i zarządzającym w Urzędzie Miasta i Gminy był naczelnik. Pierwszym naczelnikiem został Józef Drewniacki. W latach 1979-1989 był nim Bogdan Paś, a następnie Andrzej Cholewicki – od 1990 roku burmistrz.
4 stycznia 1973 roku oddano do użytku nową siedzibę Urzędu Gminnego, a 20 lipca 1976 roku budynek administracyjny urzędu miasta.
Rozbudowana została dawna szkoła, w której dziś mieści się Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. W 1984 roku oddano do użytku nowy budynek, w którym obecnie znajduje się: Szkoła Podstawowa imienia Arkadego Fiedlera oraz Gimnazjum imienia Jana Pawła II.
W 1990 roku odbyły się wybory do Rady Miejskiej. Wybrano wówczas 23 radnych. Rada wybrała ze swojego grona przewodniczącego i dwóch zastępców oraz zarząd składający się z 5 osób wraz z burmistrzem. Powołano trzy komisje:
- Komisję Rewizyjną
- Komisję Zdrowia, Kultury, Rozrywki, Socjalną i Porządkowo-Dyscyplinarną
- Komisję Rolną, Handlu, Zaopatrzenia, Samorządową i Działalności Gospodarczej.
Kolejne wybory do Rady Miejskiej odbyły się w 1994 roku. Wybrano 20 radnych. Przewodniczącym rady został Tadeusz Rymarski. Powołano składy osobowe trzech stałych komisji:
- Komisji Rewizyjnej
- Komisji Zdrowia, Oświaty, Kultury, Opieki Społecznej, Socjalnej i Sportu
- Komisji Rolnej, Handlu, Samorządowej, Działalności Gospodarczej, Porządku Publicznego i Ochrony Środowiska.
Przez cały okres kadencji dochodziło do częstych zmian w poszczególnych komisjach i zarządzie, a także na stanowisku burmistrza. W 1998 roku spośród 83 kandydatów z terenu Gminy Rychwał wybrano 20 radnych. Przewodniczącym został Roman Drewniacki. Zgodnie z procedurą wybrano zarząd oraz powołano trzy stałe komisje. Burmistrzem został Jan Bartczak.
W połowie 2001 roku nastąpiły niewielkie zmiany personalne w radzie z powodu wygaśnięcia mandatów dwóch radnych. Przeprowadzono wtedy wybory uzupełniające. W okresie kadencji rady zaczął ukazywać się informacyjny biuletyn samorządowy Gminy i Miasta Rychwał pod tytułem „Odgłosy”. Stanowił on źródło informacji o sesjach Rady Miejskiej, pracach Zarządu oraz o bieżących wydarzeniach na terenie gminy.
W 1999 roku zorganizowano po raz pierwszy „Rychwalia” – Festyn Ziemi Rychwalskiej. Cieszył się on dużym zainteresowaniem społeczności lokalnej, w związku z czym Komitet Organizacyjnych postanowił powtórzyć imprezę, w nieco zmienionej formie, w latach następnych.
